Sztuczna inteligencja – rewolucja, która stawia twórców pod ścianą

Sztuczna inteligencja (AI) staje się integralną częścią rzeczywistości, oferując rozwiązania, które jeszcze niedawno wydawały się nierealne. Jednak rozwój tej technologii, szczególnie generatywnej AI, budzi liczne wątpliwości – od kwestii prawa autorskiego po ochronę wizerunku. Twórcy z różnych branż alarmują: to, co miało być innowacyjnym narzędziem, coraz częściej zagraża ich pracy i dorobkowi.

Książki, które nigdy nie powstały

Literatura jest jednym z pierwszych obszarów, w których dostrzeżono problem niekontrolowanego wykorzystania AI. Piotr Siemion, pisarz i tłumacz, zauważa, że sztuczna inteligencja potrafi imitować schematyczne formy literackie, ale brakuje jej głębi i autentyczności.

– Sztuczna inteligencja dobrze radzi sobie z książkami robionymi według pewnej formuły. Tam, gdzie potrzeba nieoczekiwanej głębi, nie ma szans stworzyć czegoś więcej niż przeciętna imitacja – wyjaśnia Siemion.

Na problem zwróciła uwagę także Jane Friedman, amerykańska autorka, która odkryła na Amazonie książki sygnowane jej nazwiskiem, ale wygenerowane przez AI. Takie sytuacje stają się coraz powszechniejsze, a autorzy apelują o regulacje prawne, które zabezpieczą ich twórczość.

Prawo autorskie na rozdrożu

Jednym z kluczowych problemów związanych z AI jest status jej wytworów. W świetle obowiązujących regulacji autorem może być jedynie człowiek, co oznacza, że rezultaty generowane przez AI – od obrazów po teksty – nie podlegają ochronie prawnoautorskiej. Model AI nie jest bezpośrednim wytworem człowieka. To struktura obliczeniowa, której forma zależy od algorytmów i danych, a nie od twórczej pracy umysłu. Wytwór wygenerowany przez Chat GPT nie jest objęty prawem autorskim, ponieważ człowiek nie stworzył go bezpośrednio, choć i tej kwestii pojawiają się precedensy. W praktyce oznacza to, że wytwory AI często trafiają do domeny publicznej, co otwiera drzwi do ich niekontrolowanego wykorzystania. Twórcy postulują wprowadzenie tzw. prawa sui generis, które chroniłoby modele AI i ich wytwory w sposób zbliżony do ochrony prawnoautorskiej.

Czy AI potrzebuje zgody twórców?

Kolejną kwestią jest wykorzystywanie istniejących utworów w procesie trenowania AI. Wiele modeli AI uczy się na bazie danych, które mogą obejmować chronione prawem autorskim dzieła. W takiej sytuacji pojawia się pytanie: czy twórcy nie powinni być wynagradzani za wykorzystanie ich pracy?

Obserwujemy już pierwsze kroki w tym kierunku. Artyści, tacy jak muzycy z Universal Music Group czy fotografowie z Getty Images, zaczynają pozywać firmy technologiczne za nielegalne użycie ich materiałów w procesach szkolenia AI. Te działania mogą stanowić pierwszy krok ku bardziej przejrzystym regulacjom.

Przyszłość twórczości w erze AI

AI oferuje ogromny potencjał jako narzędzie wspomagające procesy twórcze. Może przyspieszyć tłumaczenia, zainspirować artystów czy pomóc w analizie dużych zbiorów danych. Jednak brak odpowiednich regulacji grozi erozją zasad ochrony praw autorskich.

Rozwój tej technologii wymaga nie tylko adaptacji istniejącego prawa, ale także wypracowania zupełnie nowych rozwiązań, które pozwolą twórcom współpracować z AI na uczciwych warunkach. Jak dotąd pytanie pozostaje otwarte: czy sztuczna inteligencja stanie się sprzymierzeńcem artystów, czy ich największym wyzwaniem? Z pewnością należy zaakceptować fakt, że AI prężnie wkracza w każdą dziedzinę życia i prędzej czy później trzeba będzie się do tego przyzwyczaić. Dobrym przykładem jest Andrzej Dragan, który doskonale łączy możliwości AI z artystycznym wyrazem. Najnowszy teledysk Quebo, tworzony przez Dragana, nigdy nie wyglądałby tak dobrze bez pomocy sztucznej inteligencji. Mam nadzieję, że współczesność nie jest prequelem do „Terminatora”, jednak, choć brzmi to patetycznie, trzeba zadbać o to, by taki scenariusz nie miał miejsca.

Kreatywność na rozdrożu – emocje twórców wobec AI

Dla pisarzy i artystów kreatywność jest czymś więcej niż tylko procesem – to ich tożsamość, sposób wyrażania emocji i komunikowania się ze światem. Ekspansja sztucznej inteligencji w obszar twórczości artystycznej budzi zatem u wielu twórców mieszane uczucia. Z jednej strony, AI może być źródłem inspiracji i narzędziem ułatwiającym techniczne aspekty pracy, z drugiej jednak – obawy przed mechanizacją sztuki są uzasadnione.

– Literatura to coś więcej niż słowa na papierze. To emocje, wieloznaczność, głębia, której maszyna nigdy nie odtworzy w pełni – podkreśla Piotr Siemion.

Dla wielu pisarzy fakt, że ich dzieła mogą zostać wchłonięte przez algorytmy i przetworzone na nowe, pozbawione duszy wytwory, to prawdziwy cios. To nie tylko kwestia utraty kontroli nad swoim dorobkiem, ale także poczucia, że coś, co przez wieki było domeną ludzkiej wyjątkowości, zostaje zredukowane do funkcji obliczeniowej. Artyści często mówią o poczuciu alienacji – jakby ich twórcza rola została usunięta na margines przez bezosobowe maszyny.

Współczesność zmusza artystów do podążania za technologią. Oczywistością jest, że budzi to mieszane uczucia, jednak patrząc z realistycznego (i nieco brutalnego) punktu widzenia twórca, który pozostanie tradycjonalistą będzie za to ceniony, jednak z pewnością nastąpi moment, w którym AI wykona jego pracę w dużo krótszym czasie i mniejszymi kosztami. Spowoduje to nie lada trudność w przekonaniu wydawców do zainwestowania w jego twórczość. Nie każdy czytelnik jest miłośnikiem tradycjonalizmu i nie każdemu zależy na autentyczności dzieła. Świat idzie do przodu i prędzej czy później trzeba będzie zaakceptować obecność AI w przestrzeni artystycznej. Warto wytworzyć w sobie granicę, której sztuczna inteligencja nie powinna przekraczać i trzymać się jej, by potrafić odróżniać sztuczność od autentyczności.

Kreatywność w sztuce nie polega na kopiowaniu schematów, lecz na przełamywaniu barier, poszukiwaniu nowych ścieżek wyrazu. Właśnie to sprawia, że twórczość ludzka ma wymiar głęboko artystyczny, a tego sztuczna inteligencja jeszcze nie potrafi. Jednak pytanie, czy AI kiedykolwiek zdoła zastąpić człowieka w sztuce, wciąż pozostaje otwarte i budzi gorące dyskusje w środowisku artystycznym.

Źródło: Newseria https://biznes.newseria.pl/news/sztuczna-inteligencja-nie,p553546258